مقدمه:

درد سیاتیک همان درد در ناحیه کمر است که به علت درگیری در عصب سیاتیک ایجاد می شود. این عصب طولانی ترین عصب است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخه های متعددی تقسیم می شود. هرگونه فشار بر روی این عصب می تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود (یعنی مسیری که از کمر شروع می شود و از پشت پا پایین می آید و تا پاشنه پا می رسد.) البته علائم طیف وسیعی دارد و ممکن است از یک درد خفیف تا ناتوانی و از کارافتادگی کامل متغیر باشد و گاهی ممکن است با احساس خارش، سوزش، بی حسی و ضعف عضلانی هم همراه باشد. این درد علی رغم اسم آشنای بین مردم دارد تنها حدود 5 درصد از درد های کمر را شامل می شود. خوشبختانه غالبا درمان آن غیر جراحی است.

علائم ساتیک:

علایم سیاتیک معمولا در یک طرف بدن ظاهر می شوند. این علایم می تواند شامل درد کشاله ران, ساق پا, ضعف, گزگز و بی حسی باشد.

بسته به این که فشار بر کدام قسمت از عصب سیاتیک وارد می شود, درد ممکن است بر قسمتهای متفاوتی از لگن و پاها احساس شود.

درد در ناحیه لگن و پاها که با نشستن بدتر می شود.

درد تیرکشنده از کمر به سمت پا ها هنگام بلند شدن، ایجاد می­شود.

علائم سیاتیک ممکن است به صورت ناگهانی ظاهر و بعد از چند روز از بین بروند.

درد ناشی از سیاتیک معمولا به صورت سوزش و تیر کشیدن توصیف می شود.

نکته مهم در مورد سیاتیک این است که درد سیاتیک به تنهایی بیماری نیست بلکه یک نشانه از عارضه های دیگر است.

درد سیاتیک می توانند به علل مختلف مانند چاقی، بارداری، سن، شغل، وضعیت های بدنی نامناسب، نشستن های طولانی مدت و برخی بیماریها ازجمله دیابت به وجود آید.

علل سیاتیک:

سن: تغییرات وابسته به سن در ستون مهره ها شایعترین علت درد سیاتیک است. تحلیل رفتن دیسکهای بین مهره ای کمری ( که از سن 30 سالگی شروع میشود)، تنگی کانال نخاعی (که در افراد را در سنین بالاتر از 50 ایجاد میشود) می تواند یکی از علتهای درد سیاتیک باشد.

شغل: افرادی که شغلشان نیاز به چرخش مکرر کمر دارد، آنهایی که بار سنگین حمل می کنند و کسانی که مدت طولانی رانندگی می کنند بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک میشوند.

فاکتورهای ژنتیکی: دانشمندان دو ژن را شناسایی کرده اند که تصور می رود وجود آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز درد سیاتیک می شود.

بارداری: در دوران بارداری به ویزه در سه ماهه سوم به دلیل افزایش فشار بر روی مهره های کمری احتمال ایجاد درد های سیاتیکی در افراد افزایش می یابد.

علاوه بر موارد فوق افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می شود. بیشتر مستعد به بیماری سیاتیک هستند.

راه­های تشخیص سیاتیک:

در موراد خفیف درد سیاتیکی خودبه خود از بین می رود. ولی اگر درد بیش از ۶ هفته طول کشید، باید به پزشک مراجعه کنید.

برای تشخیص بیماری سیاتیک، پزشک پس از بررسی سابقه مشکلتان، یک معاینه بالینی کامل  انجام خواهد داد. در طی معاینه قدرت عضلات و رفلکس ها بررسی می شوند. مثلا پزشک بخواهد که به ارامی عمل اسکات (چمباتمه) را انجام دهید. راه رفتن بر روی انگشتان پا و یا پاشنه، بالاآوردن پا به صورت مستقیم بدون خم کردن زانو در حالت خوابیده از دیگر اقداماتی است که پزشک حین معاینه از فرد می خواهد که انجام دهد. دردی که در اثر بیماری سیاتیک ایجاد می شود، معمولا در اثر این فعالیت ها بدتر می شود. در صورت وجود علائم ممکن است نیاز به بررسی های بیشتر باشد که تصویربرداری، MRI، سی تی اسکن هم از رایج ترین اقداماتی است که برای تشخیص انجام می­گیرد.

در تصویر برداری ساده وضعیت راستای کمر، مهره­ها بررسی می شوند اما در MRI محل درگیری، علت ایجاد فشار بر عصب، وضعیت عضلات، و دیسک بین مهره ای نیز نشان داده می شود. و در سی تی اسکن وضعیت نخاع و اعصاب بهتر بررسی می شوند. هر چقدر تشخیص بهتر و دقیق­تر انجام گیرد به تصمیم گیری در مورد انتخاب شیوه درمانی کمک می کند.

درمان سیاتیک:

درد سیاتیک معمولا به خوبی به درمان های سرپایی جواب می دهد. انجام ورزش، تغییر سبک زندگی، پرهیز از انجام فعالیت هایی که باعث بدتر شدن درد می­شود. استراحت به مدت یک تا چند روز سبب بهبودی نسبی علائم می­شود. در صورت عدم بهبودی حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا درصورت عدم درمان، ممکن است دچار عوارضی مثل آسیب دائمی عصب، از دست رفتن حس و حرکت در اندام مبتلا و یا حتی از بین رفتن عملکرد روده و یا مثانه شوید.

اقدامات معمول جهت درمان درد سیاتیک:

• درمان اولیه برای سیاتیک استراحت است. برای استراحت بهتر است یا به پهلو بخوابید و بالشی بین زانوها قرار دهید و یا حالت طاق باز خوابیده و بالشی زیر زانو ها قرار دهید.
• استفاده از کیسه سرما (یخ) و یا گرما به مدت حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. کیسه یخ باعث کاهش التهاب در محل می شود. پس از ۴۸ ساعت از شروع درد، در صورت عدم بهبودی و کاهش علائم بهتر است در نواحی آسیب دیده، از گرما استفاده کنید. چنانچه درد ادامه داشت، سعی کنید به طور متناوب کیسه های گرم و سرد را بر روی ناحیه مبتلا قرار دهید.
• در صورت وجود اختلالات ساختاری استفاده از کفی و کفش مناسب می تواند به کاهش فشار روی عصب سیاتیک در مهره ها کمک می کند.
• انجام حرکات کششی: ورزش های کششی سبک می تواند به بهبود علائم و افزایش انعطاف پذیری بدن کمک کند.

در صورت عدم درمان و کاهش درد بهتر است توسط پزشک معاینه شوید تا درمان های تخصصی­تر تجویز گردد.

• داروهای ضددرد: آسپرین، استامینوفن و بروفن معمول ترین داروهای ضددردی هستند که مورد استفاده قرار می گیرند، که بهتر است تحت نظر و با مشورت پزشک مورد استفاده قرار گیرد. زیرا استفاده بیش از حد این داروها منجر به عوارض جانبی نظیر تهوع، خونریزی از معده و یا زخم های دستگاه گوارشی شود. برای جلوگیری از چنین حالتی، استفاده از پمادهای پیروکسیکام و دیکلوفناک هم مناسب است.

علاوه بر این داروها در برخی از موارد ممکن است پزشک با توجه به علائم بیماری از داروهای دیگری نظیر شل کننده های عضلانی، داروهای ضدافسردگی و… استفاده کند، ولی استفاده از این گونه داروها فقط با دستور پزشک امکان پذیر است.

• فیزیوتراپی: اگر در بررسی ها علائم درگیری دیسک بین مهره­ای وجود داشت، فیزیوتراپی نقشی اساسی در بهبودی دارد.

چنانچه مجموعه درمان های فوق در طی چندین ماه نتوانند درد را کاهش دهند، ممکن است انجام درمان های دیگرنظیر تزریق کورتن به پرده های نخاعی و یا انجام عمل جراحی ضرورت پیدا کند.

Source: www.webmd.com

گردآوری و تنظیم:گروه علمی پژوهشی حکیم