قطع عضو مشکلی است که ممکن است بسیاری از ابعاد زندگی انسان را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از این مشکلات که نقش مهمی در زندگی افراد دارد از دست دادن توانایی رانندگی‌کردن است. رانندگی با پروتز گزینه ‌ای است که پیش روی این افراد قرار دارد. از آنجایی که امروزه سرعت نقش مهمی در تعاملات اجتماعی دارد استفاده از وسیله نقلیه شخصی و رانندگی برای رسیدن به موقع به امور مختلف بسیار پررنگ است. رفت و آمد با وسایل نقلیه عمومی هر چند مزایای خاص خود را دارد، اما بی شک در بسیاری شرایط سرعت را کاهش داده و به ویژه این نکته برای افرادی که به دلایل مختلف دچار قطع عضو شده‌ اند به دلیل کمبود امکانات در وسایل نقلیه عمومی از اهمیت بیشتری برخوردار است. سوالات بسیاری همواره ذهن افراد دچار قطع عضو را درگیر می کند. سوالاتی از قبیل اینکه:

• آیا امکان رانندگی کردن بعد از قطع عضو وجود دارد؟
• آیا قوانین رانندگی اجازه می ‌دهد که رانندگی با پروتز انجام شود؟
• آیا راهی برای دریافت گواهینامه بعد از قطع عضو وجود دارد؟
• چگونه می‌توانیم با ماشین شخصی خود دوباره رانندگی کنیم؟

خبر خوب اینکه جواب همه سوالات بالا مثبت است. در ادامه به توضیح راهکارهای حل این مشکل می ‌پردازیم برای یافتن پاسخ این سوالات همراه ما باشید.

پروتز چیست؟

پروتز وسیله ‌ای است که افراد دچار قطع عضو معمولا به جای عضو حذف شده قرار می ‌دهند. قطع عضو ممکن است به دلیل بعضی از بیماری ‌ها مثل دیابت و یا به دنبال یک حادثه و از طریق عمل جراحی در زندگی انسان‌ ها اتفاق بیفتد.

این عضو مصنوعی در حقیقت جایگزین بخش از دست رفته بدن فرد شده و به بیمار در کاهش آسیب ‌های حاصل از قطع عضو کمک شایانی می ‌کند. با پیشرفت تکنولوژی امروزه امکان جایگزین کردن انواع مختلفی از اعضای قطع شده وجود دارد که سبب می ‌شود فرد دچار نقص عضو با اعتماد به نفس بالاتری در جامعه حضور یابد و بتواند با مشکلات کمتری زندگی و فعالیت ‌های خود را شروع کند

پروتز انواع مختلفی دارد و با توجه به نیاز فرد و انتظاری که از آن دارد تهیه می‌ شود. بعضی از انواع پروتزها تنها به منظور جایگزینی با عضو قطع شده و حفظ زیبایی به جای اندام قطع شده قرار می ‌گیرند. این نوع پروتز‌ها غیرفعال هستند و عملا کاربردی برای گیرنده ندارند. اما نوع دیگری از پروتزها عملکردی هستند. برخلاف دسته اول پروتز‌های عملکردی، کاربردی بسیار بیشتر از حفظ زیبایی دارند و قادرند بیمار دچار قطع عضو را قادر به انجام بسیاری از کارهایی نماید که در نبود عضو امکان پذیر نیست. این پروتزها توانایی افراد را ارتقا می ‌دهند و باعث می ‌شود که کیفیت زندگی بیماران قطع‌  عضو افزایش یابد. پروتز‌های عملکردی با توجه به نیاز کاربر ممکن است اهداف زیبایی را نیز تامین کنند و یا صرفا جنبه عملکردی آن ها مورد نظر باشد.

اخذ یا تمدید گواهی نامه رانندگی

شاید متعجب شوید؛ اما افراد دچار نقص عضو نه تنها از رانندگی منع نمی ‌شوند، بلکه به منظور بهبود شرایط روحی، به ادامه رانندگی با پروتز تشویق هم می ‌شوند. اما برای دریافت گواهی نامه و یا تمدید آن این افراد باید مسیر طولانی تری را نسبت به سایرین طی کنند. در واقع علاوه بر مراجعه به سازمان مربوط به دریافت گواهی نامه که برای همه الزامی است؛ مراحل دیگری هم هست که برای ادامه رانندگی با پروتز، باید طی شود.

بیماران دچار نقص عضو باید سازمان مربوط به صدور گواهی نامه را از هرگونه تغییر در وضعیت پزشکی و سلامتی خود باخبر کنند.

بیشتر افراد دارای قطع عضو بعد از این مرحله به یک مرکز ارزیابی معرفی می ‌شوند تا در صورت لزوم تغییرات لازم بر روی وسیله نقلیه آن ها پیاده ‌سازی شود. این مرحله بسیار ضروری است و امکانات لازم برای حفظ ایمنی خود شخص و سایر افراد را فراهم می ‌کند. در نتیجه رانندگی با پروتز را برای اشخاص ممکن می ‌سازد.

افراد دارای پروتز در صورتی که تمایل به ادامه رانندگی با پروتز داشته باشند باید در آزمون رانندگی افراد دارای نقص عضو شرکت کنند تا مهارت ‌های قبلی آن ها تایید شود.

اصلاحات احتمالی وسیله نقلیه

نکته ‌ای که باعث نگرانی بسیاری از افراد دارای پروتز می ‌شود مربوط به این است که چگونه با محدودیت‌ های جسمی موجود، به رانندگی با پروتز ادامه دهند. ماشین‌ هایی که از کارخانه به افراد تحویل می ‌شوند؛ شرایط کافی برای بیماران نقص عضو را فراهم نمی ‌کند در حقیقت این ماشین ‌ها نیاز به ایجاد اصلاحاتی دارند که باید در مراکز خاص بر روی خودروی فرد اعمال شود.

این تغییرات کاملا با نوع مشکل فرد و اینکه در چه قسمتی از بدن پروتز قرار دارد، انجام می ‌شود و خودرو برای افراد شخصی سازی می ‌شود. پس جای نگرانی وجود ندارد؛ چون با اعمال چندین تغییر ساده بر روی اتومبیل ‌های اتوماتیک این بیماران قادرند بدون دغدغه و با اطمینان از ایمن بودن شرایط به رانندگی با پروتز ادامه دهند.

افزودن کنترل ‌های دستی در ماشین مثل ترمز قابل کنترل با دست، دستگیره فرمان (steering knob), پدال گاز دستی از انواع اصلاحاتی است که برای رفاه حال افراد دارای پروتز بر روی ماشین ‌ها جاگذاری می ‌شوند.

با توجه به موقعیت نقص عضو، این امکان است که جای پدال گاز و ترمز در کف ماشین عوض شود و در سمت چپ قرار بگیرد یا دنده به جای بخش میانی صندلی ‌های جلو در جای دیگری قرار بگیرد. تغییرات دیگری نیز، در صورت نیاز در مورد اجزایی مثل کنترل فرمان، چراغ ‌های راهنما و برف پاک‌کن‌ ها ممکن است، اعمال می ‌شود.

قوانین مربوط به رانندگی با پروتز

قوانین مربوط به رانندگی با پروتز در کشورهای مختلف با هم متفاوت است و برای آگاهی یافتن از آن نیاز است به مراجع مربوطه در شهر خود مراجعه نمایید. اما با توجه به اهمیت و جایگاه حمل و نقل شخصی، در زندگی روزمره افراد، واضح است که بی ‌تردید افرادی که دچار قطع عضو شده ‌اند، نیز تمایل به حفظ روند طبیعی زندگی و ادامه فعالیت ‌های گذشته از جمله رانندگی کردن دارند.

انجمن‌ های قطع عضو معمولا برای تشویق افراد دارای نقص عضو به از سر‌گیر‌ی این فعالیت مهم از متخصصین ارتوپدی کمک می ‌گیرند و پاسخگوی سوالات بیماران هستند تا بتوانند نگرانی ‌های آن ها را رفع کرده و شرایط مناسب را برای افراد دارای پروتز فراهم آورند.

نتیجه‌ گیری

در گذشته افراد دچار قطع عضو با مشکلات عدیده ‌ای روبرو بودند، اما امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی امکانات ویژه ‌ای برای این افراد فراهم شده که امکان زندگی راحت تری را نسبت به گذشته برای این افراد فراهم می ‌آورد. شاید در گذشته رانندگی کردن با پروتز تنها رویایی بود که دست نیافتنی می‌ نمود. اما خوشبختانه امروز به واقعیت تبدیل شده و همانطور که خواندیم با طی مراحل و اجرای دستورالعمل ‌های بیان شده بیمارانی که از پروتز استفاده می ‌کنند، امکان راندن ماشین شخصی خود را دوباره خواهند یافت. از سرگیر‌ی فعالیت‌ های اجتماعی که فرد آسیب دیده به انجام آن ها عادت داشته، این بیماران را از نظر روحی بهبود می دهد که مسیر بهبودی را با سرعت بالاتری طی کنند.

Source: www.kenneyorthopedics.com

پروتز چیست؟

پروتز ، اندام مصنوعی است که برای تعویض قسمت از دست رفته بدن استفاده می شود. مواردی وجود دارد که فرد ممکن است اندام خود را به صورت اتفاقی یا به دلیل مشکل مادرزادی از دست داده باشد. اندامهای پروتزی با قرار دادن یک پیوست مکانیکی (یا الکترومکانیکی) در محل اندام از دست رفته می توانند به افراد کمک کنند تا بتوانند تحرک خود را به دست آورند. پروتز می تواند جایگزین هر قسمت از بدن شود. پروتز تحت حوزه بیومکاترونیک قرار می گیرد.

طبقه بندی علم پروتز

از نظر تئوری ، پروتز برای جایگزینی تقریبا تمام قسمت های بدن ساخته شده است. پروتزهای زیبایی معمولاً تحرکی را اضافه نمی کنند و فقط برای بازگرداندن ظاهر اصلی استفاده می شوند. با توسعه فن آوری ، پروتزهای زیبایی به گونه ای طراحی شده اند که به طرز باورنکردنی کاملا طبیعی ، کامل با رگه ها ، اثر انگشت و حتی برآمدگی ها به نظر می رسند.

پروتز اندامی شامل پروتز برای اندامهای فوقانی (شانه ها ، ساعد ، بازوها ، انگشتان و غیره) و اندام تحتانی (باسن ، ران ها ، زانوها) است و به صورت متناسب با نیاز کاربر ساخته شده است.

چهار نوع اندام پروتز وجود دارد

پروتز ترانستیبال – پیوست زیر زانو طبیعی

در این نوع ، اتصال یک اندام پروتز در زیر زانو (BK) انجام می شود. ناحیه قطع عضو به گونه ای است که می توان پای جدیدی را به سر زانو وصل کرد و عملکردی ایجاد کرد. از آنجایی که زانو حفظ می شود ، احتمالاً یک آمپوت با کاربرد بهتری با اندام جدید تنظیم می شود.

پروتز ترانسفورمورال – اتصال بالای زانو

این نوع شامل اتصال اندام مصنوعی بالای زانو (AK) است. آمپوتهای ترانسفورمورال ممکن است در تنظیم با اندام جدید به زمان بیشتری نیاز داشته باشند ، زیرا 80٪ از نیاز درمان به پیاده روی با پاها است. به دلیل از بین رفتن زانو این کار سخت تر است. اگرچه برای کنترل بیشتر کاربر ، طرح های بهبود یافته فناوری های نوین مانند فیبر کربن (باعث سبک تر شدن آن) ، هیدرولیک (حرکت را آسان می کند) ، ریزپردازنده های رایانه ای (آن را هوشمند می کند) بوجود آمده است .

پروتز ترانسرادیال – ساعد (زیر آرنج)

این نوع پروتز جایگزین بازوی از دست رفته در زیر آرنج (BE) می شود. به طور سنتی اینها قبلاً توسط کابل در اطراف شانه متصل می شدند ، اما اخیرا بازوهای میوالکتریک بوجود آمده است. این بازوها الکترودهای مخصوصی دارند که سیگنالهای برقی کوچک تولید شده در تاندونهای سالم در قسمت باقیمانده را برای پردازش نوع حرکت تشخیص می دهند.

پروتز  transhumeral – اتصال به آرنج ، بازوی فوقانی

این نوع پروتز جایگزین اندام از دست رفته بالای آرنج (AE) می شود. در این حالت کار کاملاً شبیه پروتز ترانسفورمورال است.

پروتز چگونه کار می کند؟

با وجود فن آوری های به سرعت در حال ظهور مانند چاپ سه بعدی ، پردازنده های قوی ، حسگرهای بهتر و مواد سبک وزن ، دنیای پروتز در مورد نحوه طراحی ، ایجاد و عملکرد اندام های پروتز پیشرفت زیادی داشته است. اصول اساسی هنوز به موارد های زیر بستگی دارد.موضوع پروتز به طور کلی از چهار بخش اصلی تشکیل شده است که وظیفه عملکرد خاص آنها را بر عهده دارد. اندام ، سوکت ، مکانیسم اتصال و سیستم کنترل.

بدن اندام مصنوعی

یک جفت پای طبیعی انسان تقریباً 30-40٪ از وزن بدن وزن دارد ، در حالی که دستها تقریباً 10٪ از وزن آن است. از این رو ، با در نظر گرفتن وزن پاهای طبیعی ، پروتز باید دارای وزن سبک باشد زیرا نباید کاربر را خسته کند.

به همین دلیل ، ساخت پروتز ، نوع مصالحی که باید از آن استفاده شود ، نباید کاربر را برای تنظیم و پیشبرد امور روزمره بسیار دشوار کند. بنابراین از موادی مانند الیاف کربن پوشانده شده با فوم یا روکش پلاستیکی ساخته شده است تا یک رابط محافظ و کف پوش نرم بین قسمت طبیعی و قسمت مصنوعی ایجاد شود.

سوکت اندام مصنوعی

این موضوع نقش مهمی ایفا می کند. زیرا، نصب دقیق، برای عملکرد صحیح پروتز ضروری است. به عنوان مثال دستکشی را در نظر بگیریدکه در بازی بیس بال استفاده می کنید. اگر به طور صحیح متناسب باشد ، قادر به بازی کردن کارآمد تری خواهید بود. به طور خلاصه ، اتصالات چسباننده صحیح در اداره حرکات داوطلبانه در اندام باقیمانده کمک می کند.

قسمت اتصال پروتز ، سوکت نام دارد. گچ ریخته شده در اطراف اندام باقیمانده قالب گیری شده تا اندازه گیری دقیقی حاصل شود. از اسکن لیزری نیز می توان برای به دست آوردن یک نمودار دقیق سه بعدی مجازی استفاده کرد. ابتدا یک بوش سیلیکون به اندام باقیمانده متصل می شود و به سوکت ثابت می شود. سوکت ها از فیبر کربن یا اپوکسی سخت ساخته شده اند.

مکانیسم پیوست اندام مصنوعی

اغلب سوکت خود بخشی از پیوست است. اندامی که روی آن پروتز انجام می شود می تواند یک دست یا پا باشد. اندام پروتز نیز معمولاً از فیبر کربن یا رزین های چاپی سه بعدی (برای جایگزین های ارزان تر) ساخته می شود.روشی که برای تأمین تناسب راحت تر از روش سوکت مورد تحقیق قرار گرفته است ، روش اتصال مستقیم استخوان است.

سیستم کنترل اندام مصنوعی

مغز ما حرکت اندامهای طبیعی ما را تحریک می کند. اعصاب به طور کلی از سیستم عصبی به قسمت هایی از بدن منتهی می شوند و سیگنال های برقی دریافت می کنند که توسط مغز رمزگشایی می شوند و در نتیجه نوع عملکردی که فرد می خواهد انجام دهد مشخص می شود.

به طور مشابه ، کابل هایی که درون اندام پروتز قرار دارند ، پالس های برقی دریافت می کنند که به حرکت پروتز کمک می کند. یک موتور الکتریکی پروتز را هدایت می کند.

پیشرفته ترین آن پروتز میو الکتریکی است که از الکترودها برای حس کردن تکانه های عضلانی منتقل شده بر روی یک سیستم کنترل الکترونیکی استفاده می کند که سیگنال ها را تقویت می کند و به مکانیسم پروتز می گوید اجازه می دهد نوع حرکتی را که کاربر در تلاش است انجام دهد. این روند به شکلی مشابه با اندام طبیعی اجرا می شود و از این رو محبوب ترین آن است.

برخی از محصولات پروتز

اندام Bebionic پروتز هوشمندی است که از روی اندام انسان ساخته شده است تا نمایانگر آناتومیکی دقیق باشد. هر انگشت (یا رقمی) از اندام Bebionic توسط یک موتور جداگانه کنترل می شود و چندین دستگیره دارد. این اندام در انگلستان طراحی و ساخته شده است.

این کار با سنجش انقباضات عضلات اندام باقیمانده کار می کند. سپس از این داده های الکترونیکی برای فرماندهی محرک های فردی (موتورها) در دست استفاده می شود تا حرکت مورد نظر را فراهم کند. هنگامی که یک کاربر برای استفاده از آن آموزش دید ، عملیات غریزی و طبیعی می شود. Bebionic از یک نرم افزار برنامه نویسی به نام Bebalance (طراحی شده توسط RSL Steeper) استفاده می کند که به صورت بی سیم تنظیمات کنترلی منحصر به فرد مورد نظر توسط هر کاربر را انجام می دهد. علاوه بر این ، متخصص پروتز می تواند سیگنال های کنترل زمان بیمار را مورد مطالعه قرار داده و تنظیمات اندام را به صورت متناسب بهینه کند.

زانو

 توسط محققان هوش مصنوعی MIT ، پروتز هوشمند نوع دیگری از پروتز است. این پروتز جایگزین زانو است که احتمالاً بهترین نوع عملکرد طبیعی زانو را فراهم می کند. این نوع پروتز به طور مداوم با محیط پیاده سازی و محیط خارجی کاربر سازگار می شود. علاوه بر این ، یک ویژگی تنظیم خودکار وجود دارد که تنظیمات را با توجه به زمین تغییر می دهد. مکانیسم چرخش آسان و مکانیسم پایداری باعث می شود تا در هر شرایطی برای کاربر پاسخگو باشد. آنها برای اطمینان از ثبات و ایمنی از سنسورهای سینماتیک در این زانو استفاده کرده اند. این سنسورها برای اولین بار هنگام اتصال به پای باقیمانده باید توسط یک کارشناس برنامه ریزی شوند. اندام حتی ضد آب است بنابراین کاربر نگران قرار گرفتن در معرض آب نیست.

دست IRIS

دست IRIS یک پروتز روباتیک نیمه خودمختار است که از یک سیستم دید پیشرفته برای یافتن مناسب ترین چنگک برای گرفتن یک شی استفاده می کند. این دستگاه با استفاده از چاپ سه بعدی با کلیه محرکها و حسگرهای تولید می شود. سیستم بینایی مورد استفاده در این دستگاه شبیه به چگونگی گرفتن تصاویر توسط شبکیه ما است و با بررسی روش ها برای مقابله با یک کار پردازش می شود.