پروتز چشم چیست

پروتز چشم می تواند به بهبود ظاهر افرادی که چشم خود را به دلیل آسیب دیدگی یا بیماری از دست داده اند کمک کند. معمولاً به پروتز چشم “چشم شیشه ای” یا “چشم مصنوعی” نیز گفته می شود. پروتز چشم واقعاً چشم نیست، بلکه پوسته ای است که ساختارهای موجود در سوکت چشم را در بر می گیرد.

حقایق سریع

• شما می توانید در طول فعالیت های روزمره خود، از جمله دوش گرفتن و در هنگام ورزش هایی مانند اسکی و شنا، پروتز چشم خود را بپوشید.
• با داشتن پروتز چشم شما کماکان می توانید گریه کنید، چرا که پلک ها اشک را تولید می کنند.
• بیمه های پزشکی گاهی اوقات هزینه های پروتز چشم را پوشش می دهند.
• پس از دریافت پروتز چشم، هنوز هم می توانید پروتز خود را هماهنگ با چشم دیگر برای ایجاد ظاهر طبیعی حرکت دهید.

مطلب مرتبط: ساخت پروتز

پروتز چشم یا چشم مصنوعی چیست؟

پروتز چشم یا چشم مصنوعی روش درمانی بسیار رایج برای افرادی است که چشم خود را از دست داده اند. افراد در تمام سنین و جنسیت ها پس از تخلیه چشم (یا در بعضی موارد، هر دو چشم) به علت آسیب ترومای چشمی، بیماری یا ناهنجاری های چشم و صورت، می توانند از پروتز چشم استفاده نمایند.

برخی از دلایلی که باعث حذف چشم می شود، عبارتند از:

صدمه

گلوکوم

عفونت داخل چشم

تومورهای چشم

چرا از پروتز چشم استفاده می شود؟

پروتز چشم می تواند ظاهر کاسه چشم آسیب دیده را بهبود بخشد. اکثر افراد پروتزهای چشم را به چشم بند و بانداژ ترجیح می دهند.

اگر کل چشم حذف شود، ایمپلنت و پروتزها مانع از رشد بافت های موجود در سوکت چشم برای پر کردن فضای خالی می شوند.

چشم مصنوعی نمی تواند بینایی را احیا کند. بعد از برداشتن چشم طبیعی و قرار دادن پروتز چشم، فرد هیچگونه قدرت بینایی در آن چشم نخواهد داشت.

هدف از استفاده پروتز چشم ایجاد ظاهر متعادل صورت و افزایش احساس راحتی در کاسه ی چشم خالی است.

هزاران سال است که پروتزهای چشم ساخته و استفاده می شوند. چشم های مصنوعی اولیه از خاک رس رنگ شده ساخته می شدند که به یک تکه پارچه متصل بودند. قرنها بعد، مردم شروع به ساختن چشمان مصنوعی کروی از شیشه کردند.

امروز، چشم های مصنوعی دیگر کره های شیشه ای نیستند. در عوض، یک چشم پروتز شامل یک حفره متخلخل گرد است که به کاسه چشم وارد شده و با بافت چشمی با نام ملتحمه پوشش داده می شود.

پروتز چشم شامل موارد زیر است:

پوسته بیرونی بیضی شکل و سفید رنگ برای هماهنگ شدن با سفیدی چشم دیگر

قسمت گرد مرکزی که به صورتی نقاشی شده است تا شبیه به عنبیه و مردمک چشم دیگر باشد

ایمپلنت پروتز چشم تقریباً همیشه بعد از جراحی حذف چشم به دلیل آسیب یا بیماری توصیه می شود. این ایمپلنت از عملکرد مناسب پلک پشتیبانی می کند.

پروتز چشم از چه چیزی ساخته شده است؟

همانگونه که بیان شد در گذشته “چشم شیشه ای” واقعا از شیشه ساخته شده بود. امروزه، پروتز چشم به طور کلی از اکریلیک پلاستیکی سخت ساخته شده است. پروتز چشم مانند پوسته است.

پروتز چشم روی ایمپلنت چشم جای می گیرد. ایمپلنت چشم یک دستگاه سخت و گرد مجزا است که با جراحی و بصورت دائمی در اعماق کاسه چشم تعبیه شده است.

ایمپلنت چشم اغلب قبل از قرار دادن با بافت زنده یا یک ماده محافظتی مصنوعی پیچیده می شود.

یک دیسک خمیده نازک که با اکریلیک رنگ آمیزی شده تا به چشم ظاهری طبیعی بدهد روی ایمپلنت را پوشش می دهد. این دیسک شامل تمام اجزای چشم از جمله عنبیه، مردمک، سفیدی و حتی رگ های خونی است. در صورت نیاز می توان دیسک را برداشت، تمیز کرد و مجددا در جای خود قرار داد.

اگر شما به یک چشم مصنوعی نیاز دارید، می توانید “پروتزهای چشم آماده” را خریداری کنید که به طور انبوه شده و دارای اندازه و یا رنگ سفارشی نیست. یا می توانید “پروتزهای چشم سفارشی” را که مختص شما توسط سازنده پروتز، یا همان ارتوپد فنی ساخته می شود را سفارش دهید. یک چشم سفارشی دارای اندازه مناسب تر بوده و رنگ آمیزی طبیعی تری برای مطابقت با چشم دیگر شما دارد.

ممکن است برای تخلیه کامل چشم خود به عمل جراحی نیاز داشته باشید. عمل جراحی زمان زیادی طول نمی کشد اما شما تا 72 ساعت بعد از عمل ممکن است دچار درد و حالت تهوع شوید. افرادی که این عمل را انجام می دهند به طور کمینه 2 شب را در بیمارستان بستری شده و زمانی که احساس بهتری دارند به منزل باز میگردند.

انواع جراحی چشم

همانگونه که بیان شد، دو روش جراحی برای حذف چشم آسیب دیده وجود دارد. نوع جراحی شما در انتخاب پروتز چشم تأثیر خواهد گذاشت. دو روش عبارتند از:

اويسراسيون (evisceration):

در این روش قسمت ژله مانند داخل چشم خارج می شود. این کار از طریق برشی در جلوی چشم انجام می شود. اما این روش باعث حفظ بافت های زیر می شود:

چشم بیرونی

کاسه چشم

انوكلئاسيون (enucleation):

در این روش، کل چشم (کره چشم) بریده شده و از کاسه چشم خارج می شود.

پزشک بر اساس موارد زیر تصمیم خواهد گرفت که کدام روش برای شما مناسب تر است:

وضعیت چشم شما

میزان آسیب دیدگی چشم

شما می توانید پس از این مرحله به مدرسه یا محل کار بازگردید، اما باید از پانسمان جراحی خود مراقبت کرده و بعد از دو هفته برای کشیدن بخیه به پزشک خود مراجعه نمایید. بهبود کامل بعد از عمل میتواند به مدت سه تا چهار ماه به طول انجامد.

در طول عمل جراحی پروتز چشم چه اتفاقی می افتد؟

برای اکثر افراد دارای چشم بیمار، آسیب دیده یا ناقص، جراحی برای تخلیه چشم پیش از نصب پروتز ضروری است.

رایج ترین نوع جراحی تخلیه چشم، انوكلئاسيون (enucleation) نام دارد. انوكلئاسيون شامل حذف کل کره چشم، از جمله سفیدی چشم (sclera) است. در محل چشم، جراح یک ایمپلنت متخلخل گرد ساخته شده از مرجان یا مواد مصنوعی قرار می دهد.

در نوع دیگری از روش های جراحی تخلیه چشم، که اويسراسيون (evisceration) نامیده می شود، سفیدی چشم از بین نمی رود. در عوض از سفیدی چشم برای پوشش ایمپلنت متخلخل در داخل چشم استفاده می شود. این عمل ساده تر از عمل انوكلئاسيون است و معمولا زمان بهبود سریع تر است.

در طول هر دوی این جراحی ها، یک پوسته موقت پلاستیکی در پشت پلک شما قرار می گیرد. این پوسته از انقباض کاسه چشم طی چند هفته اول بعد از جراحی جلوگیری می کند.

پس از بهبود، حدود 6 تا 10 هفته پس از جراحی، می توانید برای نصب چشم مصنوعی به ارتوپد فنی مراجعه کنید. ارتوپد فنی از یک ماده فومی برای دستیابی به اندازه کاسه چشم شما استفاده می نماید تا بتواند پروتز چشم را برای شما تطبیق داده و یا بسازد. پوسته پلاستیکی برداشته می شود و شما پروتز چشم خود را برای استفاده روزانه سه تا چهار ماه پس از جراحی دریافت خواهید کرد.

جراحی پروتز چشم: چه انتظاری باید داشت؟

بعد از عمل حذف چشم طبیعی، ایمپلنت چشمِ به شکل توپ بطور دائم و عمیق کاشته می شود. بعداً پروتز قابل جابجایی ساخته می شود تا روی این ایمپلنت قرار بگیرد.

حذف چشم آسیب دیده معمولاً تحت بی حسی موضعی انجام می شود. برای کاهش اضطراب و درد ممکن است داروهای آرام بخش و داروهای مسکن ضد درد بصورت وریدی تجویز شود. بیهوشی عمومی معمولاً لازم نیست، اما جزء گزینه های انتخابی است.

آنتی بیوتیک خوراکی ممکن است برای چند روز پس از جراحی پروتز چشم تجویز شود. قطره های آنتی بیوتیک چشم معمولاً برای چند هفته تجویز می شوند. بعد از عمل چشم کاسه چشم پوشانده می شود و چند ماه برای بهبود پانسمان خواهد ماند.

بعد از بهبود کامل چشم، پزشک متخصص پروتز چشم، قالب مومی از جلوی کاسه چشم بر می دارد. متخصص پروتز، پروتز چشم سفارشی را می سازد تا روی  ایمپلنت چشم قرار بگیرد. عنبیه جدید (قسمت رنگی چشم) و رگ های خونی موجود در ناحیه سفید به دقت با دست رنگ می شوند تا با چشم سالم مطابقت داشته باشند.

پروتز چشم حرکت می کند، اما حرکت پروتز چشم غالباً به اندازه چشم سالم سریع نیست. مردمک پروتز چشم در پاسخ به نور تغییری نمی کند. بنابراین ممکن است مردمک دو چشم نابرابر به نظر برسند.

ممکن است بعد از عمل کاسه چشم به تغییر شکل خود ادامه دهد. اندازه گیری و تنظیم مجدد پروتز ممکن است تا هفته ها یا ماه ها پس از قرار دادن اولیه پروتز چشم لازم باشد.

اگرچه جراحی به خودی خود جزئی است، از دست دادن چشم و تغییرات زندگی با پروتز چشم می تواند از لحاظ روانشناختی و عاطفی بسیار چالش برانگیز باشد. گروه های مشاوره و پشتیبانی برای کمک به افراد در این دوره دشوار در دسترس هستند.

حرکت پروتز چشم

در طول جراحی، جراح شما ایمپلنت چشمتان را با بافت چشم پوشش می دهد. این بافت ها عضلات موجود چشم شما را برای امکان حرکت طبیعی چشم به پروتز متصل می کنند. چشم مصنوعی شما باید به صورت هماهنگ با چشم سالم شما حرکت کند. اما آگاه باشید که چشم مصنوعی به طور کامل و به اندازه چشم طبیعی شما حرکت نخواهد کرد.

خطرات احتمالی و عوارض جانبی جراحی پروتز چشم

جراحی همیشه با خطراتی همراه است و جراحی بر روی چشم نیز از این قاعده مستثنی نیست. در موارد نادر، نوعی التهاب غیرمعمول به نام اپتالمیتیس سمپاتیک می تواند پس از جراحی اويسراسيون به چشم سالم شما آسیب برساند. اگرچه این التهاب عمدتاً قابل درمان است، اما می تواند به از بین رفتن دید چشم سالم منجر شود.

همیشه خطر عفونت در محل جراحی وجود دارد. با این حال، عفونت ها نادر هستند و به راحتی با استفاده از قطره های آنتی بیوتیکی یا آنتی بیوتیک خوراکی درمان می شوند.

پس از شروع به پوشیدن پروتز چشم، ممکن است که فرد در چشم خود به طور موقت ناراحتی یا سفتی تجربه نماید. اما با گذشت زمان، بیمار به پروتز عادت خواهد کرد.

چطور از پروتز چشم مراقبت کنیم؟

نگهداری پروتز چشم شما شامل مراقبت های حداقل، اما به طور منظم است. در اینجا چند نکته بیان شده است:

• یک بار در ماه از قسمت اکریلیک پروتز خود را خارج کنید و آن را با آب و صابون شستشو دهید. قبل از قرار دادن مجدد در کاسه چشم خود آن را خشک کنید.
• می توانید با پروتز چشم خود بخوابید، مگر اینکه پزشک این کار را منع کند.
• چشم مصنوعی خود را با استفاده از وسیله طراحی شده برای این منظور در کاسه چشم قرار دهید.
• پروتز اکریلیک را زیاد در نیاورید.
• از قطره های چشم بر روی پروتز اکریلیک خود را استفاده کنید.
• در صورت لزوم پروتز اکریلیک را برای تمیز کردن از مواد اضافه شستشو دهید.
• پروتز خود را سالانه با مراجعه به پزشک جلا دهید.
• پروتز خود را یکبار در هر پنج سال یا در صورت لزوم زودتر تعویض نمایید.

پس از جراحی چشم چه انتظاری باید داشت

به خصوص در 72 ساعت اول بیمار درد، تورم و حالت تهوع را تجربه خواهد کرد. جراح ممکن است برای ایجاد احساس راحتی بیشتر داروهای مسکن و داروهای ضدتهوع را تجویز نماید.

به مدت دو هفته بعد از جراحی، پلک ها روی ایمپلنت چشم و پوسته پلاستیکی بخیه زده می شوند. با گذشت چند ماه، بیمار برای دریافت پروتز خود آماده خواهد بود.

چشم انداز داشتن پروتز چشم چیست؟

از پروتزهای چشم معمولاً برای جایگزین کردن ایمن چشم های بیمار، آسیب دیده یا ناقص استفاده می شود. بعد از از دست دادن چشم، پروتز چشم می تواند به تقویت اعتماد به نفس بیمار کمک کند. به علاوه، پوشیدن و مراقبت از پروتز چشم تقریبا ساده است.

اگر به استفاده از پروتز چشم فکر می کنید، با پزشک خود صحبت نمایید و متخصص پروتز با تجربه ای را پیدا کنید.

source: healthline.com, www.webmd.com

کلینیک ارتوپدی فنی حکیم